september 2019 - Nattsa.is

Út er komin skýrsla á vegum Náttúrustofu Suðausturlands um Jökulvötn í Skaftárhreppi. Er hún afrakstur samnings sem gerður var milli Náttúrustofu Suðausturlands og umhverfis- og auðlindaráðuneytis, en einn liður í þeim samningi var að gera skipulega samantekt (skýrslu) á fyrirliggjandi gögnum um jökulvötn í Skaftárhreppi og áhrif þeirra.

Höfundar skýrslunnar eru Pálína Pálsdóttir og Rannveig Ólafsdóttir, báðar búsettar í Skaftárhreppi. Leitað var fanga á ýmsum sviðum og í samstarfi við margar stofnanir og einstaklinga og þannig reynt að fá sem heilstæðasta mynd af jökulvötnunum og áhrifum þeirra.

Í skýrslunni er greint frá jökulvötnum í Skaftárhreppi og áhrifum þeirra á náttúru og samfélag, en þar á sér stað talsvert gróður- og landrof af völdum jökulvatna. Í byrjun október árið 2015 hljóp úr eystri Skaftárkatli í Vatnajökli og reyndist það vera rennslismesta Skaftárhlaup síðan mælingar hófust árið 1951 eða um 3.000 m3/sek. Þar sem um var að ræða stærri atburð en áður hafði sést var ráðist í gerð þessarar skýrslu að beiðni umhverfis- og auðlindaráðuneytisins.

Einnig er sagt frá áhrifum loftslagsbreytinga á jökulvötn og nýtingu vatnsafls ásamt því hvernig hægt er að aðlagast breytingum þeim tengdum. Farið er yfir helstu viðbragðsaðila þegar kemur að náttúruhamförum og hvernig megi að draga úr tjóni af þeirra völdum með skipulegri áhættustýringu og viðbragðsáætlunum.

Skýrslan er vistuð á vef Náttúrstofu Suðausturlands (nattsa.is), en einnig verður hægt að finna eintök á héraðsbókasafni Skaftárhrepps, skrifstofu Skaftárhrepps, Kirkjubæjarstofu, hjá umhverfis- og auðlindaráðuneyti, höfundum og fleirum.

Einnig er hægt er að sækja skýrsluna hér:

Skaftá, þar sem hún rennur framhjá Kirkjubæjarklaustri. Ljósm.: Jón Karl Snorrason, 2018.

Líkt og tvö síðustu sumur tók Náttúrustofa Suðausturlands þátt í helsingjamerkingum á Breiðamerkursandi í júlí síðastliðnum. Verkefnið er drifið áfram af Arnóri Sigfússyni dýravistfræðing hjá Verkís ásamt fuglafræðingum hjá Wildfowl and Wetland Trust í Bretlandi. Verkefni sem þetta krefjast margra handa og eins og algengt er í vísindaheiminum byggir það á samstarfi stofnanna. Í ár komu til aðstoðar fólk frá stofunni á Höfn, Náttúrustofu Austurlands, Vatnajökulsþjóðgarði, Nýheimum þekkingasetri, Fuglaathugunarstöð Suðausturlands auk nokkrurra kappsamra sjálfboðaliða. Verkefnið var styrkt af Náttúruverndarsjóði Pálma Jónssonar.

Alls voru merktir um 200 helsingjar í ár. Hver fugl sem næst fær lítið stálmerki á vinstri fót með ígröfnu einkennandi númer fyrir viðkomandi fugl, nokkurs konar kennitölu. Gallinn við þau merki er þó sá að erfitt er að lesa af merkjunum nema komast í mikið návígi við fuglana (nokkra metra fjarlægð). Til að leysa þann vanda eru notuð litmerki, þá er settur plasthringur á fuglana sem er gerður á þann hátt að hægt er að lesa af honum úr talsverðri fjarlægð. Mörg mismunandi merkjakerfi eru notuð í heiminum en fyrir helsingjana er notast við einn hring með áletraða tvo bókstafi. Það sem einkennir helsingja sem merktir eru á Íslandi eru óbrotin lína sem aðgreinir stafina tvo.

Tilgangur merkinganna er að geta fylgst með hegðun einstaklinga til að skilja betur atferli fuglanna og svara spurningum eins og hvert fuglarnir fara og hvað þeir eru þar lengi. Út frá því má svo álykta um hegðun stofnsins, ekki síst ef búið að merkja nokkurn fjölda einstaklinga í stofninum. Því fleiri fuglar sem eru merktir því betri upplýsingar fást um atferli og afkomu stofnsins. Lykilatriði er þó að einhver sé til staðar til að lesa af merkjunum þar sem þeir fara um og hvetjum við fólk sem sér merkta fugla, eða veiðimenn, að senda upplýsingar um hvar og hvenær fuglinn sást til Náttúrufræðistofnunnar á netfangið fuglamerki@ni.is. Þar sem íslenski helsinginn hefur að mestu vetursetu í Skotlandi er einkar gagnlegt að vera í samstarfi við breska stofnun en fólkið þar er duglegt að lesa af merkjum. Náttúrustofan þakkar öllum sem komu að merkingunum og hlakkar til að fá fréttir af helsingjunum sem merktir voru í sumar.

Fréttasafn: september, 2019